Senin, 06 September 2010

Ramuan ni Parsaoran

Ds.PM.Sihombing,MTh
Rewrite; gr.abnerpanjaitan


RAMUAN NI PARSAORAN
( Resep Pergaulan )
=====================

Na porlu situtu do sipanaganon di hita jolma na mangolu on, alai laos ringkot muse do nang parsaoran di ngolunta on. Autsura holan holan na tabo lompanta, alai diorai hita manghatai dohot dongan, jala gabe songon tanding na hapuloan hita, so marsaor dohot dongan jolma, ra dohononta do : ”tumangon ma holan gambas na tinutung i pe taho lompanta, asal ma boi marsaor ahu dohot dongan jolma”.
Tarsongon i do ra nang panghilalaan ni sahalak na di bilut sel ni hurungan i. Dilehon do nian ibana mangan,alai diorai do marsaor dohot donganna, so boi manghatai dohot manang ise, gabe mansai parir do panghilalaanna, umbahen didok : ”hansi na marsahit, alai humansit do na sitarapan”. 
Didok Dr. Dale Carnegie do sahali songon on; Boleh jadi soal pergumulan adalah soal yang paling penting. Dipatupa ibana do sahali penelitian na tangkas taringot tu porlu ni parsaoran on di ngolu ni jolma. Gabe jumpang ma parbue ni  penelitian i songon on: 15 % do pangkorhon ni parbinotoan di vak-niba mambahen marbue ni ulaon, na 85% nari tung ala ni hamaloonna marsaor do marhite rangsa ni parsaoran na uli jala na mangain roha ni jolma. Hea do didok si Rockefeller na mora i songon on: ”Kesanggupan bergaul dengan orang mudah dibeli, tidak bedanya dengan membeli barang dagangan gula dan kopi, tetapi untuk kesanggupan itu, saya harus membayar lebih besar daripada untuk barang lainyg ada didunia ini”. Sian pangalaman na do na nidokna on tung  mansai godang artana ala ni parsaoranna na denggan dohot torop jolma.
Tuhan Jesus pe, tung dihapusuhon do mangajari siseanna dohot na torop na ro tu jolona asa denggan parsaoran nasida be songon hataridaan ni naung marsaor nasida dohot Debata amana. Molo tapaihutihut poda ni Tuhanta di jamita dolok, (Mat. 5-7) tarida do disi angka mutiha na arga di parsaoran. Miduk do halak  na mamutihi mutiha na arga i, atik pe so marugamo Kristen nasida. Tadok ma jolo songon halakna tarbarita i di India, si Mahathma Gandi. Songon na manginum aek  do dihilala ibana pajojorhon sude hata dohot isini jamita dolok i, ai tung  dietong ibana do i  songon gurasa na manutung rohana gabe galak tiur patupahon angka ulaon na denggan di tonga-tonga ni bangsona di India. Ai molo dung denggan parsaoran ni jolma tu donganna jolma, ndang masa be namangasahon gogona (violence), alai molo lambok roha (non-violence) sandok tano on pe boi do teanonna. Ido nang jamita ni Tuhanta na di Mat.5,5 didok : ”Martua ma na lambok roha,ai teanonnasida do tano on”.- ala ni i, tauji ma jolo mangalului angka ramuan na mambahen tabo jala dalhit parsaoran i. Ndada holan tu parhalado ni huria porlu parsaoran, tu ruas ni huria pe tung  ringkot do, gari jolma sihatoropan pe tahe, asal ma jolma na tinompa ni Debata tung sude do manghaporluhonsa. Asa tung tingkos do songon na nidok ni si Carnigie i, masuk tu na mansai porlu situtu do parsaoran on sain angka na porlu na asing i, ringkot do jolo taringotanta, aha do huroha parsaoran i.-
1.  Aha do lapatan ni parsaoran  ?

Hata parsaoran, na ro do i sian hata saor, lapatanna, na sada mardomu dohot tu nasadari. Isara ni sangsang naung ni lompa disaor tu bontar ni pinahan i, i ma na gabe digoari na ginotaan. Ala saor botar ni pinahan i tu jagal naung disangsang i, muba ma rupa ni ganup. Ndang  hot be rupa ni jagal i, songon i do nang bontar i sandiri. Asa dung disaor, gabe adong do parubaan. Songon i do nang parsaoran, hata panggulmiton – pingkiran ni nasada domu dohot nasadanari, gabe adong do mamboan parubaan.
Didok amanta Poerwadarminta di kamus umum bahasa Indonesia: pergaulan adalah kehidupan bersama-sama. Ndang masiboan ngoluna be, alai nunga dihorhon ngolu ni na sada pangkorhon tu ngolu ni nasadanari. Tandiang na hapuloan i, ndang  punjung  be songon na maoto, alai saor tu donggan na isara  ni bulu na so olo holang  sian dongganna, (ndang dao tubis sian bonana) masiososan do bulu nasada tu nasadanari gabe tarbege soara na marngongos, alai laos  marsada ni roha do nasida mangambat alogo asa las nampuna huta na pinarikanna i.(sinuan bulu sibahen na las, pinungka partondongan sibahen na horas). Ala ni na marsaor i gabe adong do pangkorhonna. Molo denggan do sinangkapan ni parsaoran i, ba na denggan ma parbuena, alai molo roa do ba na so gabeak ma tubisna.
          Ido alana tung ringkot paratarataonta angka dalan na patiur parsaoran i asa dihorhon i nang angka parbue na uli di tongatonga ni masyarakat, lumobi di hurianta. Dalan na patiurtiurhon i do nasinangkap marhite ramuan ni parsaoran on.
2.  Aha do ramuan  ?.-       

Somalna, tu sibahen ubat do ramuan. Dipulung ma angka ragam ni ”hasea” na boi diramu gabe ubat. Olo do sipata 4-5 macam hasea bahen ramuan ni sada ubat. Ianggo sadasada do hasea i, ndang hasea pangubationna. Taringotna: ”hasea” ima nennt man auch die Ingredienzien, die der datu zu pulungpulungan braucht. Ido didok J.Worterbuch. Adong do sapi ni parsaoran dohot pardonganon, alai adong do parasinganna. Pardonganon (Freundschaft, Kameradschaft, parsaoran, ndada pola sai ingkon songon i. Asa mardimensi na tumardas do parsaoran sian pardongan . Mangihuthon teori ni parilmu jiwa na tarbarita Kohlberg, parsaoran on masuk ma tu kesadaran etis apala natumimbo. Ai ditorusi parsaoran on do angka tuho, batasbatas ni pardonganon ala ni partondongon, paradaton, parsahutaon,  parsabangsoon dna. Tung sonang do roha dohot panghilalaan ni halak na malo jaroha ni parsaor. Songon na so ada do na hurang  di halak  parsaor, ai didok rohana torop do halak  na pinarsaorhonna i mangkilalahon na niahapna i. Asa tung na tabo do parsaoran i. Beha do asa jumpang  i?- ima nanaeng ujionta mangalului ramuanna. Marragam ma hasea sipulungonta, jala sai na masirainan do hasea na sada
tu nasadanari. Unang ma tasirangsirang, rupani tadok, sae ma holan hasea naparjolo i talului, ndang pola anggo napatoluhon dohot na asing i. Ingkon na sorang kanan do i asa boi marrongkap bahen ubat na pahipashon parsaoran na denggan na taparsinta i.-
Angka on ma deba sian ramuanna i.-

  1. Nilehon roha tu dongan, pinarateatehon napinarsaorhon.-

         Didok sahalak penyair ni halak Roma na jolo, tangan so tubu dope Kristus songon on :”orang akan memberi perhatian pada kita,bila kita menaruh perhatian padanya”. Satolop do roha hamu molo hudok, ndatung hea manjaha buku ilmu jiwa panangga (jurangga). Ndang hea diajari angka guru manang  frofessor panangga i manang beha ramuan ni parsaoran alai sian pambahenan ni pananggai na paegoegolhon daging dohot ihurna mardongan mata mangelek tu tuanna, gabe ditogu i do roha ni tuanna i mangapusapus ulu ni panangga i jala songon na dihatahatai sian holong ni rohana. Songon na diboto panangga i do mambuat roha ni tuanna i jala dapot do rohana i, gabe jumpang ma na masiantusan, nang pe ndada masiantusan ianggo di panghataion. Sian i tarida do hasintongan ni pandohan ni penyair na sian Roma i na mandok : na parrohahonon ni halak do iba molo pinarrohahon halak. Tumangkas didok si Carnigie songon on : ”dengan menaruh minat pada diri orang lain dalam dua bulan, tuan dapat membuat kawan lebih banyak daripada dalam dua tahun, dengan jalan mencoba menarik minat orang lain pada diri tuan sendiri”. Pangunjunan na umbalga tu hita jolma ima, na sai patujolohon diri gabe sipasangapon, sipujion. Adong do na mambahen penelitian tu panghataion di telephon. Sian 500 hata di telephon i, jumpang ma 3.990, hata ”AHU”. Limaratus do halak na manghatai, alai pintor adong 3.990 hata ahu, marlapatan ma i disada panghataion tabege ma hata ahu, 8 x. Tarida sian i, tung mansai arga do ahu,  jala ummarga do i sian ibana manang hamu manang nasida. Ra, ndang apala taparrohahon sada bangko na tatean uju marnida foto manang gombaran. Sai pintor gombaranta do parjolo talului, dingkan dia ma ”ahu”? Jala molo so tarida do hita manang na holip tarida, sude do na di gombaran i hurang denggan tadok: ndang mardai. Nda dipatuduhon i do bangko hajolmaon i na si pajolohon hita sandiri? Ingkon dung hita pe asa na asing. Ala ni i do tung songon na tajom situtu do poda ni sahalak namalo ni ilmu jiwa na margoar Alfred Adler, didok nasida songon on: ”orang yang tidak menaruh perhatian pada sesamanya, dalam hidupnya akan menderita kesukaran yang sebesarnya, sehingga menyebabkan orang lain menderita kerugian yang sebesar-besarnya ”.
      Tarbarita situtu do haburjuon ni si Roosevelt pola adong sian angka pangurupina (pembantu rumah) manurat sada buku na margoar ” Theodore Roosevelt pahlawan ni pembantu ”. Aha do alana? Mangihuthon     barita i, ala na sai sari do Presiden i, ndada holan tu angka na sangap songon ibana, alai tu sude do diparrohahon, gari pembantuna pembantuna sandiri pe ndang lupa ibana. Hea do tarsonggot sahali pembantuna ala ditelephon Presiden i inanta ni pembantu i tu jabuna, didok di duru ni jabumi pe manukmu inang, lupa huroha hamu palobuhon. Tarsonggot do inanta i, si didok rohana sahat do tu manukhi hape diradoi amanta Presiden i, tontu na didalani do nang dompak jabunami on. Ndang adong be jolma na umburju di pembantu on sian amanta Roosevelt on. On ma panghorhon ni na sinarihon dongan parjolo, ndada iba na sai ingkon parjolo.
Patut do didok Tuhanta i: ”manang ise nanaeng sangap, ima gabe pangoloi di donganna, jadi manang ise nanaeng parjolo, ima gabe naposo ni donganna ” Mat 20.26-27. Nang holan sangkababa hata pe nidok tu dongan na pajumpang dohot iba, tupa do sataon ndang lupa napinangkulingan i. Gari holan mandok horas sambing pe, arga situtu do i. Adong dope tahe na mandok, holan hat ”ba” nidok tu dongan pajumpang, ndang hurang panghorhonon ni i. Panghorhonna ima, diargai sianu i do ahu ba, ninna. Dipaboa do i tu donganna manghatai muse. Sian hata na sinoarahon i naeng ma antong boi dianto halak, ndada holan hata lemes sambing i, alai tung hata na haruar sian holong ni roha do. Hata na haruar sian na mangargai dongan do. Ido boi mambahen gabe diargai dongan i muse iba.
      Holan songon sipingkiran do rumang  ni sidohonon on. Umpamana , denggan do tapingkiri rupani: ”boasa ma tutu sai burju pisang i marparbue, hape so hea dipangan ibana parbuena i? Sai halak do mangallang parbuena, hape sai didatdati pisang i do(aut boi ibana manghilala) na sai burju amanta nampuna pisang i manambornambori ibana? Ragam sipata dibahen nampuna pisang i antong asa denggan partubu ni pisang i, ra gabe manghilala ma pisang i mambahen na denggan tu nampunasai. Holan songon gombaran do sangkap niba disi laho manogu rohanta tu hinaporlu ni na mangalehon roha jala mamparateatehon dongan, ndada diriniba jumolo parateatehonon manang sarihonon jala laos igilon ma asa denggan roha ni dongan tu iba di parsaoran. Ala ni i, patut ma ingotonta laho mamonai parsaoran na dalhit tu dongan, Ramuan na parjolo, ima:
NILEHON ROHA TU DONGAN JALA PINARATEATEHON NA PINARSAORHON.

2.      Pinaholang jala sinubanghon sarita dohot surasura ni roha tu dongan manghatai.-

Boi do ra tardok : ” Kritik dan praduga (prasangka), adalah racun utama dalam pergaulan”.
Adong mandok tahe deba ba malo  mandok : Kritik adalah perbuatan yang berbahaya, sebab ia melukai perasaan, harga diri orang bisa membangkitkan perasaan dendam dalam hati. Tung toho situtu do i. Ai mangihuthon pandapot ni angka par-ilmujiwa, nunga jotjot tabege goarna ala ni angka pandapotna na arga, si Sigmund Freud goarna. Halak Wina do ibana. Didok ibana sahali songon on : ”manang aha pe tapatupa, dua do pangalahona mangonjar hita na umbalga, ima hagiot ni daging  dohot hagiot ni roha. Duansa hagiot on, sai totop do manarik tu diri, asa dihormati, jala tung mauas di puji. Jadi molo pintor kritik do ro, manggunjal do i tu roha, gabe ganggang ma panghilalaan jala daukdauk ma parsaoran.
      Adong do sada ina na dipamanja amanta namangapsa. Tung mansai hapal do panghilalaan ni inanta parsondukbolon on, naeng do sude tingki ni amanta i nian holan laho palashon rohana. Pola do sipata tinggal ulaon ni amanta i, ai nunga tartaho pangkatna jala denggan ulaonna, holan manggohi pangidoan ni inanta i pola sahat tu na derem, ipe asa boi laho tu kantorna. Di na sahali, tungkolon do inanta namoraboru i, marhite angguk ni tungkol i, peut do roha ni amantai. Dipaksa inanta i do ingkon sai dilambungna amanta i tingki mangubati di klinik ni ipon, hape ingkon manguluhon rapot do nian amanta i. Ala ditadingkon amantai inanta i siala porlu ni na manguluhon rapot i, gabe gasagasaon do inanta i, pola gaor klinik i. Ima manghorbarhon hinaringkot ni roha ni jolma ingkon tu ibana nian perhatian. Hape molo ro do muse kritik, hambar ma sude, ndang saut be panghataion, bada nama na ro jala sahat tu hansit ni roha na maol ubatan. Sabalikna, tung dihasiholi jolma do asa pinuji ibana. Tarsingot do tu roha angka barita namasa na jolo, isara ni Presiden George Washington, dibahen do aturan panjouon tu dirina, na ingkon dohonon ”Laksamana yang maha Kuasa, Presiden Negara Serikat”. Taingot do muse nang si Colombus, na ingkon jouon marhite hata ”Laksamana Samudera dan Wakil Mahkota Hindia”. Songon i do nang di bangsonta on ujui di hamamasa ni Orde Lama na mandok tu amanta Presiden Soekarno ”Paduka yang mulia Panglima tertinggi, Penyambung lidah Rakyat, Bapak Presiden”. Ra, ndada pola ginjang ni roha i, alai ima pataridahon gorga ni roha ni jolma na sai ringkot dihormati halak. Holan songon turiturian do nian nanaeng dohonon on, alai ra boi do gombarhonon ni i nang hinasintong ni pandapt na nidok nangkin.
      Hea do tabege turiturian ni sada raja na sangap, sude do parripena ( rakyat) mabiar mida raja on. Ndada ala ni botang ni dangingna nian manang ala ni bostong ni botohonna, alai ala ni angka aturan na pinatupana do asa tung sangap ibana di roha ni halak. Tong ma tarsongon na di ginjang i, molo laho manghatai halak tu ibana molo adong na ro mangalap, ingkon marlompit dugul do mardongan tangan na somba huhut mandok : ”Ale rajanami, Raja nasumurung, Parbahulbahul na bolon, Paramak sobalunon, Parsangkalan so mahiang, Parhatian na so meleng, Partahi na so ra sabat, Parpollung na so haotapan,Pargomgom na sotarutor....sombangku ma di rajai” hape di sada tingki, laho do anak ni rajai marlangelange. Ndang apala malo ibana marlange, baru pe marsiajar. Anak sasada do ibana, jala tung  hasian ni amanta raja na sangap i do ibana. Molo so diida anakna i nanggo apala sahali, nunga songon na so gok panghilalaanna. Beha ma antong anak sasada. Hape di sada tingki, di na laho i ibana marlange, mogap ma ibana. Nunga di padungdunghon tanganna tu ginjang mangido pangurupion. Tongon ma mamolus sahalak parbulusbulus, diida ma na masa i. Didok tu halak na tongon mamereng disi asa diurupi, alai mabiar be do, atik beha annon gabe didok nasida na mambahen. Gabe maringkat ma ibana (amanta sibulusbulus i) tu istana ni raja i laho paboahnsa. Hape ala marlapis do panjaga ni angka hupas, gabe lumambat do parsahatna mangadop raja i. Dung sahat ibana, pintor marsingang  ma marlompit dungul huhut mandok songon na somal manjou raja i: Ale rajanami, raja na sumurung, parbahulbahul na bolon dohot satorusna.....? dipasiat rajai ma alualu ni parripemon:”mamolus ahu nangkin, hape huida naeng mogap anak ni raja i diparidian an, ba tung hatop ma nian disuru raja i mangurupisa, ninna”. Gabe gasagasaon ma raja i huhut didok:”boasa ma so pintor hatop dohononmu, hape sai dipahotorhotor ho dope hatam, ninna, huhut ma maringkat rap dohot angka hupasna laho mangeahi paridian i. Hape, apala ipe tos hosa ni anakna na mogap i. Gabe sian i, didok ma, olat ni on, ndang pola sai songon i be panjouon tu ahu, sae ma didok holan hata amang!.
      Asa hape, ndada sai tu na denggan panghorhon ni na mangait tu diri hasangapon i nang pe ido apala sinolom ni roha ni hita jolma namardosa on. Jadi molo naeng aloonta dosa, aloon do parjolo roha na patujolohon diri on. Sabalikna ma nian, sai pinasangap ma dongan, unang jinungkit sangkianna, alai nidodo ma rohana, jala hombar tu pandodoon i ma tapasahat jumpa manghatai manang patupahon sipatupaonta. Jadi molo didok, racun ni parsaoran do kritik, tung tingkos do i, ai na manjungkit sangkian ni dongan do iba disi. Dumenggan do angka na pasangaphon dongan, na palashon rohana sipasahaton. Alai tutu jagahononhon asa unang napinabaenbaen, manang tinambatambaan, gabe tarida   songon na mamanggar. Anggo na songon i, na manjungkit botik do goar ni i. Molo laho mambuat botik jarang do dijangkit halak. Alai jungkitjungkit do dibuat, dung i dijullakkon ma jungkitjungkitna i tu botik i sian toru, songon na dionjar ma tu ginjang, hape ido mambahen mapipil tampuk ni botik i, jala laos madabu. Ndang songon na manjungkit botik sangkap molo nidok, naeng ma na palashon roha ni dongan sipasahaton tu dongan ndada sarita manang kritik. Didok si Charles Schawb do sahali songon on: ” Huhilala, hatuaon manggalahi api ni semangat dohot patimbo dongan do marhite na manghamuliatehon jala mangargai ibana dalam mambuat rohana gabe saroha dohot iba jala mapaghilalaan”.
Sada kunci na arga situtu do pandohan ni si Emerson molo didok ” Setiap orang yang saya jumpai, adalah orang yang lebih daripada saya belajar daripadanya”. Ai molo iba do hinilala na ummalo na umbeteng, na ummora jala sumangap, na oto nama na asing i, na lea na ma dongan i, gabe lomolomo ni roha na ma mandok sidohonon tu si, hape nunga mambahen hansit ni roha, jala ndang tarjalosa be sidohonon, lam gali ma parsaoran tusi. Hape molo pinahan do na ni donganan i ummalo, sai adong do sipararon sian pandohanna i jala gabe tamba ma na binoto, so sundat muse lam tabo parsaoran, alai haoloonniba patutoruhon diri jala mangargai nabinoto ni dongan do. Subanghonon na mammmangar, ai hea do didok sada panurat, adong ninna di Istana ni raja Georgev di Inggris diantungkon 5 Semboyan, jala sada sian semboyan i mandok songon on : ” Ajarlah saya akan jalan bagaimana menolak pemberian atau menerima pujian yang tidak jujur”. Nang i pe ringkot do tutu guruhononta, ai sipata do ndang taboto naung dipanggar hita, hape panggarpanggarna i, sipaotooto do na so jujur.
      Jadi tung ingkon tangkas do pasomalsomalon diriniba asa unang tukang kritik, nang pe sai adong do halak na marsahit kritik. Ndang tabo dihilala rohana ia so dikritik donganna. Ndang adong na denggan di rohana na niula ni donganna, manang na ise pe i. So marnida ni ise, manang na diatas ni tuturna, gari simatuana pe sai dipapilit langkana asa unang jumpang dohot helana si tukang kritik i. Dalan laho mangorom i, ba sai ginobarhon ma tongtong di rohaniba, ise iba antong. Molo tingkos do pamilangion di rohanta, ise binotoan, hurang di hahipason, hurang                                                                                                                                                                            di sinadongan, hurang nang di haporseaon. Molo ”sihurang” do hita antong, ndatung pulut be rohanta mangkritik dongan disi pajumpang. Sai luluan nama dalan beha asa taripar tu iba sian halobian ni dongan laho manggohi hahuranganniba i.
Surasura ni roha- Prasangka/Praduga.
      Dos do arga ni panghorhon ni sarita dohot surasura ni roha. Ai molo jinaha na so tarsurat,na so umbooto surat do iba disi. Boi ma marpilitan na jinaha i sian na sasintongna. Di metode ni panjahaon nuaeng, rarat didok dakdanak i do : si didi makan kue, ala diida sada jolma na mangallang kue di gombaranna, hape na mangkombar kue do tarsurat. Halak na olo digomgomi surasura ni rohana,olo do i tarhirim. Didok umpana ni halak Batak : Nirimpu parhunihan, hape pargadongan;                                                                                                                                                                                                                                                                Nirimpu parulian,hape hamangoan. Marsurasura, mangarimpu do i. Molo porsea iba di surasura ni roha, na naeng diulaulai halak iba, lam leleng gabe songon na niida do ulaulana i jala gabe termuruk ma iba, hape so adong. Nunga sanga tarmuruk, alai dung marsitangkasan, gabe tarida ma na so adong. Maila ma na mangarimpu-na mansurasura. Ndang jadi dohonon sidohonon ia so tangkas binoto jala niuji muse manang na sintong na tangkas i.
Didok Ap.Paulus do tu si Timoteus sahali songon on: ” Adong do ari hasusaan, manghaholongi dirina ma disi jolma. Impola di perak, parhata manggang, parroha haginjangon, angka panginsahi, na so mangoloi natorasna, na so marningot lagu, na tois, angka na so marholong roha, pangoseose, panihasnihasi, na so umboto mangorom,parmurukmuruk, na so marholong ni roha dina denggan,angka parjehe, parroha na neang, sipaburnang diri, holongan di hisap ni daging asa di Debata. ”Angka i ma soban ni api surasura ni roha. Tinihasan dongan holan ala ni na prasangka. Soban na galak on ma manutung parsaoran, gabe mansohot ma komunikasi, lam tamba ma osososos    ni paidua, paitolu, gabe bada na so haitopan ma pangkorhonna.
Ala ni i, tung sipaholangon jala sisubanghonon do angka surasura ni roha, ai rasun ni parsaoran do i. Molo adong na hurang tangkas diiba, tung dao do dumenggan molo jalo tinangkasan tu na patut patorangkohnsa, unang ma tu pangalambungi pinatolhas surasura ni roha i. Ai sai manambai gara do i ala so tangkas nang ibana sandiri, tamba manang surasura ni roha ni i tu surasura ni rohaniba, gabe lam malhot ma surasura ni roha i gabe sogo ni roha.
Antong tapahibul ma muse sude na tadok i domu tu hatoragan angka na di ginjang i : sipaholangon,jala sisubanghonon do nasa sarita dohot surasura ni roha tu dongan, ido sada dalan asa jumpang parsaoran na denggan. Didok sahalak na pistar songon on:
”Never tell a man he is wrong, show respect for the other man’s opinions”, lapatanna, na so tupa pola paboaon tupa pola paboaon tu dongan na sala ibana, alai tama do argaan angka pandapot di dongan. Marhite na mangargai i do gabe iba sandiri dohot pandapotniba gabe arga di ibana dohot di dongan na asing.

3.   Basar ni panaili dohot bohi na mengkel, raru ni parsaoran na so tartuhor.
Di sada buku na margoar Etika Pergaulan, sinurat ni Ny.Enny Rachim, didok songon on:
” Pada waktu menghadapi bangsa kita sendiri yang usianya lebih tua (baik itu wanita maupun pria) kita sekali-sekali saja menatap mukanya(matanya), tetapi selebihnya sebaiknya menatap/menundukkan mata kita kebagian bawah dari dagu, lain halnya apabila kita menghadapi orang asing ( baik dari dunia Barat maupun dari Timur ) kita sebaiknya pada waktu berhadapan maupun berbicara 90% mata kita menatap mata yang kita ajak bicara ”.
Sian pandohan na diginjang na di ginjang i tarida, na marlapatan situtu do hape pamereng ni si mamolong on nang di parsaoran, unang ma diuji mambuka toko laho martigatiga”. Taboto do ia bangso cina, sada bangso naung tumibu do i maju di portibion. Taida do sahat tu nuaeng di torop negara, lumobi di luatta Indonesia on. Tung dos pe tigatiga ni halak hita dohot halak cina, sai tu Cina do nang halak hita laho manuhor situhoronna. Aha do mambahen i?. Tontu, pangulahonnasida di umpama i do deba   siala ni i. Ai nang songon na nialbang tu toru manawar arga ni barangna i, tong do lambok hatana, jala engkel pangalusina mardongan panaili na basar. Ndang pola pintor murhing bohina i, jala ndang pola gogo soarana mangalusi,olat ni nanget do dialusi ”masih rugi pak”, ninna do. Molo tapatudos tu alus ni halak hita martigatiga, ba ra ganup do hita mangantusisa.
      Asa gabe, tung arga do panaili ni simalolong on dohot parengkel ni bohi on nang pasordithon parsaoran tu dongan. Domu tusi, naeng tangkasanta do jolo satongkin nang pangkorhon ni simalolong on. Sipata ala hita do nampuna simalolong, gabe ndang hea tatangkasi aha do i. Tuk ma molo billohon, santabi, ba, tapaias. Molo halimataon, ba taubati. Molo hansit ba taboan tu dokter mata. Manang na piga do di hita Batak na gabe kasar jala songon hata baraksi molo ginoaran ruas ni pamatang i. Isarana, molo nidok ”matami”! Tu dongan, nunga hata na roa jala mangaleai. Molo nidok rupani ”babami”, ”igungmi” ipe tung kasar do i. Ndada pola muruk dongan nang nidok rupani ”tanganmi” manang ”jarijarimi”. Sian i tarida,asing do mata/simalolong sian jarijari. Dao do huroha tumibo lapatan ni mata i sian angka na asing i. Tarida do i sian pamangkeon di hata i na mansai godang pardomuanna.
Taida ma jolo sian hata Indonesia. Di kamus ni Poerwadarminta, didok songon on : mata adalah alat pada tubuh yang dipakai untuk melihat. Alai godang dope hata na haruar sian i, rupani : mata palsu, mata duitan, mata keranjang, mata air, mata angin, mata-mata, dna. Di hata Batak pe godang do i: mata begu, mata guru roha sisean, mataniari,mata ni tangke dna.
Tung na porlu do tutu mata i, ai manang boha pe uli ni nauli, anggo so adong mata,gabe hambar do i di ibana. Hea do diparateatehon dongan mata ni huting. Molo bodarina songon kaca do idaon. Molo lao manangkup bagudung, ndada sai dilojongi, alai matana do dibahen manjonggor mata ni bagudung i, jala gabe maoto do antong bagudung i dibahen, unjungna sai so ma i so diboto mardalan. Disi ma ro huting i manooro. Asa na gogo do mata i. Ala ni i do didok sisurat buku nanidok di ginjang i mandok, unang jinonggor dongan molo manghatai. Alai, sabalikna molo sorur do pamerengniba, songon na menarik do tu dongan. Boi do pamanaton sian simalolong ni dongan i, tarbeha ma rohana dohot nanaeng dohononna tu iba. Jadi, tung siparrohahonon do simalolong niba di na laho manghatai tu dongan i, tarbeha ma rohana dohot nanaeng dohonona tu   iba. Jadi, tung siparrohahonon do simalolong niba di na laho manghatai tu dongan. Unang ma songon na mamollang, ai pintor dohononna do, ”ba dibollang ho ahu”, lapatanna songon na pajagojagohon ho, aha nanaeng dohononmu tu ahu? Jadi, panaili na basar, godang do manghorhon panait ni roha di panghataion.
Laos songon i do nang ringkot ni bohi na mengkel. Didok si Charles Schawb sahali songon on : Senyumnya berharga $ 1.000.000,- salahsatu daripada unsur-unsur yang paling penting dalam diri pribadi adalah senyum. Ia engkel, hataridaan ni ateate na manghalashon do i. Boi do tanda engkel na tingkos sian engkel na pinabaenbaen. Ndang mangolu engkel tiruan i, gabe songon na mangarehei do didok i tu roha ni na marnidasa. Asa, ndada siguruhonon engkel i, rupani laho tu kaca i, jala dipasumansuman ma mengkel. Engkel tiruan/imitasi do goar ni i, ndang ditogu i roha tu parsaoran na dalhit. Alai sian bagasan roha do mulaan engkel i, ai molo hinalashon jolo parjumpangan niba tu dongan, nang so nidok manang ni latih, pasti do pintor haruar engkel parbue ni ateate na manghalashon i.
Sada halak salesman na tarbarita na margoar Elbert Hubbard patomutomuhon angka siingoton ni angka sipanggadis barang songon on : ”Molo mardalan ho, atur ma pardalanmu jala naeng dirgak, alai jaga asa mardomu osangosang tu andora, jala jaga parhosaon ingkon taratur denggan. Luluan do dalan asa dison   dangi sinondang iba, dungi ipe asa pinangkulingan dongan. Ingkon mardongan engkel na tarida di bohi do pangkulingan dongan. Ingkon mardongan engkel na tarida di bohi do panghulingan dongan, alai ingkon na ruar sian ateate parbagasan. Angkup ni i dijangaon do sotung gaor rohaniba holan parbagasan. Songon i nang osangosang na dais tu andora, na patuduhon haunduhon do i, na so adong ginjang ni roha. Parengkelon i ma manghunsi sude na di ginjang i, gabe songon alat alat laho pasahathon hataniba.
Tama do ingotonta songon ni torop halak : Senyum tak usah di beli, tetapi besar sekali pengaruhnya. Ia memperkaya jiwa orang yang menerima tanpa mempermiskin orang yang memberi”. Didok halak dope muse, ia engkel i : ”lewat dalam sekejab, tetapi selama hidup ia tetap tercatat dalam ingatan. Tak seorang hartawanpun suka melepaskan dia, dan seseorang yang sangat miskin sekalipun dapat menjadi kaya karena dia, ia membawa rasa bahagia ke dalam rumah. Ia menjadi penghibur bagi yang lelah laksana cahaya bagi orang yang putusasa, sinar bagi yang berdukacita dan penawar asli bagi kesusahan”.
Tabo do begeon sude angka pandohan i, nang pe maol do ulahonon alai mura do i molo nimulaan sian roha manang ateate na marisi holong mardongan serep ni roha. Tutu, ndang situhoron jala ndang tartuhor engkel i, ndang sipangidoidoon i, ndang boi pinjamon manang tangkoon, ai ndada nampuna ni manang ise i, halak dongan manghatai do silehon i tu iba, manang iba tu dongan. Tung ise ma ama na sanggup sai manontong muruk molo diida do bohi ni ianakkonna na sai engkel? Molo tung adong i, ra naung adong nama hurang ni rohana. Molo murhing do bohi manghatai tu dongan, tontu pintor roha na manungkun nama na parjolo di dongan i. Bahe na muruk do ibana? Manang na adong ro muruk diboan sian jabu? Ala ni i, gabe ditahan dongan i  ma rohana, ndang olo be papuashon panghilalaanna songon na pataridahn parsaoran na solhot. Asa tung siigoton do parade diri patuduhon bohi na mengkel di na laho manghatai tu dongan.

      4. Girgir ma mananginangi, jala bangkol ma manghatai.
Bangko ni jolma sai naeng do manghatai, jala gabe si patangitangion. Ingkon antusan do i jala parrohahononon molo uju manghatai dohot dongan. Molo naeng manghail dengke iba, unang ma pandaian (selera) niba binahen. Aha do lomo ni roha ni dengke nanaeng hailon i, ido bahenon ompanna. Molo naeng manghail dengke ihan mas iba, unang ma sibuk ni dengke mas binahen ompanna ala i selera niba. Alai niluluan ma selera ni dengke mas. Gea do taboto soloman ni dengke mas, ba niluluan ma gea. Dung i dapot ma dengke mas i, ai nunga disi solomanna. Tarsongon i do gombaran ni panghataion tu dongan. Isara ni na manghail do i. Naeng do botoon aha do soloman ni dongan i, hombar tusi ma pinaampit hata sidohonon. Soloman umum/hatoropan do di jolma, sai naeng manghatai, jala patubegehon soara ni ogungna. Ala ni i, tung arga do ramuan na paopathon on, asa rade hita manangihon hata ni dongan, jala pinabangkol mandok na sian iba.
Poda natur sian si Jakobus di Jak 1.19 didok ibana ” Ingot hamu ma angka donganhu na hinaholongan : Ganup jolma girgir ma ibana mananginangi, bangkol ma ibana manghatai, bangkol ma tarrimas ”! Angka halak na di parserahan ni si 12 marga i do na pinangkulingan ni si Jakobus marhite hata i. Sangkap ni si Jakobus disi, ndada holan mamodai na eschatologish, pangalaho nanaeng masa sogot, alai dohot do nang di rumang ni parsaoran na  ditanoon, patut tarida parbue ni haporseaon i. Sada sian dalan laho patupa i, ima napinodahonna. Naeng rade na porsea i manangihon hata ni donganna, unang holan hatana na ummarga, alai buatonna ma sian hata ni dongan i manambai naung binotona. Hape laos disi do muse manarik tu roha ni donganna manghatai i, ai hilalaonna do na tangkas ditangitangi angka napindohanna i. Sadalan do na tangkas ditangitangi dohot habangkolon manghatai. Ai molo laos girgir do iba manghatai maradophon dongan na girgir manghatai, gabe sai luluan ma dalan asa maradi hatana i, ai nunga sai naeng paullopon na sian iba. Ala ni i, patut ma adong na bangkol manghatai, gabe sanga ma dongan mandok sidohononna ala girgir do iba mananginangi. Didok parbinoto songon on: ” Orang yang tidak pandai mendengarkan dengan penuh perhatian, tidak dapat membuat kesan yang baik ” . Si Isaac Marcosson do mandok i, dung tangkas dibahen iban panangkasion marhite miduk wawancara tu angka halak na tarbarita di portibi on. Godang do halak na tarbarita mandok, lumomo do rohana mambege jala marnida angka halak na burju mananginagi asa unang halak na jeje jala malo manghatai. Huroha otik do na marbangkohon na bangkol manghatai, gumodang do na marbangkohon girgir, jeje manghatai.
      Molo bangkol iba manghatai, ndada na oto i, manang na so diboto manghatai, gari marpidato na maripurun pe boi do i. Ido ra umbahen didok sada Rektor Mangnificus ni Universitas Colombia na margoar si Bulter songon on : ”Molo naeng pande mangkatai ho ( pandai pidato-berbicara ), guruhon ma gabe pananginangi na denggan. Alai painuinu jala parade ma angka sungkunsungkun di roham na boi manogu roha ni dongan gabe taronjar rohana mangarungkari na di rohanai, lumobi ma i taringot tu dirina dohot angka na adong diibana. Patut do antong ingotonta, pasti do sai na ummarga dihilala ibana na di ibana sian na asing, humansit do dihilala ibana tungkolna sian sahit jantung ni halak naung di ICU, gari sian bahaya kelaparan sai hira jolma na maha-tauh do si Roosevert, ai manang dohot ise ibana manghatai, sai sude do diboto. Manghatai na ro, umpamana pamiaro lombu, diboto do taringot tu lombu. Molo diplomat do na ro, diboto do suhisuhi ni politik , ia parteknik do na ro, diboto do lompilompina. Gabe logang ma halak, tung na luar biasa do on, ninna be. Hape na sai mangarade do ibana manjalo tamuena. Molo diboto naeng ro marsogot manghatai taringot tu suansuanan, sai mangarade do ibana manjahai parbinotoan taringot tusi sahat tu tongaborgin. Ido alana umbahen na songon i diida halak. Boasa pola songon i? Didok si Roosevelt, ” Jalan raya yang menuju hati orang, ialah pembicaraan tentang soal-soal yang paling disukainya ”. Ianggo na maralo tu roha ni dongan i do parjolo pinultak, tontu asing ma rumang ni panghataion, ra tu parsirangon nama ujungna. Hadareon managihon dongan, sada ubat do i tu parsaoran. Asa jumpang haradeon i, patut ma marguru tu pandohan ni si Jakobus i na mandok ”girgir ma managinagi, jala bangkol manghatai. Mamillit siahaan ni hata pe mansai porlu do. Unang ma na di roha i pinatujolo, naeng nidadap jolo na di roha ni dongan mnghata i.
Porlu do ingoton di panghataion ni Ny. Enny Rachim : ”cara menegor atau memanggil orang/kawan walaupun sudah kenal dekat hendaklah dilakukan dengan sopan, dan tidak cukup hanya dengan ka ”eei”, tetapi perlihatkanlah dengan gerakan tangan yang sopan santun. Kalau memerlukan dengan suara keras, dan dengan bersangkutan agak jauh, panggillah dengan sapaan bapa atau ibu. Kalau mungkin dengan cara lain, sebaiknya dijumpa. Kalau kita berdebat, jangan membantah pendapat orang dengan keterang-terangan, jangan menyebut ”itu tidak benar”, tetapi  katakanlah, saya mempunyai pendapat lain, atau barangkali tuan menerimah keterangan lain, atau menurut pendapat saya pribadi ”.
Alai nang pe songon i, tong do ingotonta nang sebalikna pe na sijagahononhon. Molo didok bangkol manghatai, ndada na marlapatan i holan na sip ma di panghataion. Ipe na sogo do i di roha ni dongan manghatai. Olo do lao roha ni dongan, ba na beha do halak on, na mangungu do? Na oto do? Dna. Mangantusi parbagi ni na mananginangi dohot na manghatai, naeng ma tapaumbuk tu pangalaho ni panghataion.

5. Ia i naeng bahenon ni halak tu ho dipangido roham, i ma bahen nang tu halak.
Sada poda na mansai arga jala naung leleng situtu do on. Mamungka sian Zarathustra 3000 taon na salpu tu angka na marsomba tu api. Songon i nang si Kong Hu Cu 24 sundut na salpu dohot si Lao Tse pemimpin ugamo Taoisme. Nang sipodahon ugamo Buddha pe di topi ni batangaek Gangges, 500 taon andorang so Kristus, angka on ma podanasida. On do muse na pinaimbaru ni Tuhanta Jesus, di na nidokna: ” Ia i dipangido roham naeng bahenon ni donganmu tu ho, ima bahen tu nasida ”.
      Sada poda na praktis do on. Molo holan nanaeng   iba do sonang jala ndang peduli na asing i, holan sitau do gaor ni i. Halak sitau manjalo so olo mangalehon, parsahalian do i. Halak na holan girgir pasangapn ni halak, hape so diboto pasangaphon halak, songon api ni ri do i, na galak satongkin alai satongkinnari nunga gabe sirabun. Marhite na pasangaphon dongan, tartogu do nang tu iba hasangapon sian halak. Molo sorta bohi, pantun panghataion tu dongan, nang parlompong i pe biar do roha ni i marhata gere tu iba. Adong do sahali sada Praeses di HKBP, na sai hormat mangkatai adat nang pardalan dohot parhudulna. Di na sahali, adong do marborgin di bagasnasida sada Kandidat Pandita. Ala lupa do Kandidat Pandita i mamboan mandarna, gabe manginjam mandar ma ibana sian amanta Praeses i. Burju do roha ni amanta Praeses i mamillit mandarna na ummuli. Dung  i dilehon ma i marhite dua tangan tu Kandidat Pandita i. Hape, tarsongon na raus do panjalo ni Kandidat i marhite sada tangan sambing jala songon na jais, diingot hasomalanna tu donganna saasrama udjui. Alai di na laho mamangke mandar i kandidat i, pintor targombar ma tu rohana pangalehon ni amanta i, dohot panjalo di mandar i. Sai targombar tu rohana di nalaho modom i tangan ni  Praeses i na mansai hormat, hape panjalona na mansai raus, ujungna ndang tarpodom be ibana saborgin i.
      Asa molo na denggan binahen jala ndang marbalos dohot na denggan, sai manghuling do i di roha ni na mambahen i. Ala ni i, tung mansai arga do di parsaoran mambahen songon na di roha i tu dongan jumolo. Tontu, ndang adong jolma na naeng mambahen na roa manang na so denggan tu dirina. Sai na denggan do di pingkiri rohana tu dirina. Ima jolo parjolo dibahen nang tu donganna asa ro na songon i tu ibana.
Hata Santabi, tung na arga situtu do di panghataion. Santabi,na ro sian hata Tabi , songon hata horas. Horas mardongan pangidoan sian serep ni roha. Boi do diapus i hata na tarsor ingkon dohonon na hailaan, manang na rotak begeon ni sihatoropan, lumobi di mangajana ni panungganei. Molo niingot mamangke i tu dongan, ndang pola be sanga tarhapur hata tu dongan jala ingotonna leleng. Dongan i pe botoon ni i do mamillit hata na talup sidohononna tu iba, ujungna denggan ma panghataion, rosu ma parsaoran. Molo sai ditagam roha do ro hata na porlu sian sada halak, sai pasidingon do asa unang pajumpang dohot halak na songon i.
Jala siingoton do i di rahut ni parsaoran na songon saringsaring mandolok. Soara na sinoarahon i, mangkuling muse begeon. Na binahen i jaloon muse. Hata dakdanak do nian na taingot on: ”lean lompanmi, asa hulehon ho lompanghon” Take and Give ninna hata nueang. Na mansilehonan do ngolu on, ndada hea holan na manjalo.
Sipasomalsomalon do ngolu na songon i, ndang sai di sude donganna tubu songon i. Alai manghorhon ni na pinasomalsomal, gabe bangkol do i jala marpanghorhon na denggan. Halak na siripe manjalo, rupani sai holan halak manggarar kopina di lapo, jala sai songon na malo ibana manait dompetna, sahali dua hali do marlangku songon i.  Molo sai dipatoluhali, pintor dohonon ni halak do sitau do i ndang serser holitna, ndang rumang sipardonganon i. Ima gombaran ni halak si tau.
Ala ni i, tung ramuan na denggan jala na arga situtu poda ni angka peloporpelopor dunia i jala napinapita ni Tuhanta na mandok :”Ia i nanaeng bahenon ni halak di pangido roham, ima bahen tu nasida”. Ndang holan semboyan i, alai patut do siulahonon ia naeng denggan ruhut ni parsaoran.

      6. Paholong ma dirim sian soal golgol.
Tudos tu pangendat ni tuak tangkasan tu pandaian dohot panghilalaan ni parminum, tarsongon i do nang panggitik ni sual-sual nang soal golgol tu roha ni hita jolma na gale on. Ia adong siparsoalhonon, boi do sipata ndang diingot be naung suda tuak na manang na pigapiga galas alai sai torus do digalas na marsoal. Sitongka do talu, pinomat gabe marbada ulaonna do i, asal ma didok halak na talu.
Ndada holan di partuahon masa songon i. Nang di angka naung tangkas marsingkola-marpendidikan pe, sipata jala ra, boi do jotjot masa nang songon i. Tupa do holan soal ni na asing do di hatai nian, alai dikritik do i gabe soalna sandiri, jala olo do sipata gabe soalna dung jolo marsigolgol. Soal na di ”Perang Teluk” di Timur Tengah do dibahas, alai gabe soal ni nasida na pulik ompu do muse panghorhonna sahat tu na tarpasi be panghataion.
Ndada holan di panghataion sihatoropan na boi songon i, nang di Huria pe, sipata masa na songon i. Masa soal na so siparsoalhonon, alai panghorhononna gabe parhalado tu parhalo do sipata so masiantusan. Dipamohopmohop ruas ma na deba, gabe masa maparbolatbolatan.
Patut do didok Apostel Paulus tu si Timoteus :
” Alai pasiding ma panghataion na so marimpola, na so gabeak i, ai lam tu gandana do hajahatonnasida hinorhon ni i. Songon baro sirarat lam ragat hatanasida songon na di si Himeneus dohot si Piletus” ( 2 Tim 2.16).
      Adong buku na margoar Teknik berdiskusi dan berdebat. Molo pinaihutihut podana di buku i, boi do iba jago berdebat. Alai molo pinamasuk tu roha angka caracara i, songon na tarhilala do dionjar nangetnanget hasintongan nang pe so apala tanda. Dionjar do nang holong ni roha songon marsimeret otikotik. Hombar tusi, tarjalo do pandohan ni sahalak na malo mandok : ”Guna menjauhi pertengkaran paham dan persengketaan, hindarkanlah ular berbisa, atau lindungkan dirimu dari mara bahaya gempa bumi”. Gabe songon ulok na marbisa do sipata panghorhon ni na mardebatdebat manang na marsoal golgol . Gabe songon lalo na manghutur, boi martinggangan ugasan di jabu jala meret nang batubatu ni jabu pangkorhon ni na marsualsual so martontu, angka hata na so marimpola rungkar ma disi. Angka i ma na songon ” Baro sirarat”. Harhar ma parsaoran.
Hea do didok si Benjamin Franklin na bisuk i sahali songon on :
” Jika tuan berdebat, bertengkar dan berbantah, barang kali sekali-sekali tuan mencapai juga kemenangan. Akan tetapi itu hanya kemenangan khayal belaka, kemenangan tipuan, sebab tuan tak dapat menarik kerelaan hati lawan tuan. Cobalah tuan pikirkan sendiri. Manakah tuan pilih: kemenangan yang khayal ataukah kerjasama yang tulus ikhlas ”?.
Na boi masa do tutu songon i, boi tinaluhon marhite taktik dohot teknik berdebat sada halak dongan marsual. Songon na tunduk taida ibana asa so taralusisa, alai tung so olo do ibana talu ianggo rohana. Molo so taralusisa, alai dipambahenan na ma tarida, gabe di paholang sian hita. Ndada holan ala ni na maila, alai naeng do songon patuduhon sogo ni rohana. Molo songon i, nunga harhar parsaoranta. Nunga tatambai alo. Hape taboto do ”saribu dongan maotikhu do i, alai sada pe alo, mangodanghu do i ”. Boasa sai luluan alo ? ai ndada molo tinaluhon dongan asa na gabe tunduk tu iba,  jala gabe dongan. Boi do ala pinatalu roha, ndang pola rimpuon ni dongan i na monang nang ibana, jadi dos ma hajongjongan i, jala tabo ma parsaoran i.
      Adong do sahalak partigatiga sigaret. Sai lao do ibana mangadoadohon sigaretna tu marragam toko. Alai bangko ni partigatiga on, sai jolo diparoaroa do sigaret ni halak jala dipapujipuji ma sigaretna. Jadi pintor songon na alo ma tu roha ni halak,  adong ma didok sai batuhon do halak mangisap sigaret na songon i, ai adong do disampur tusi na hurang denggan tu aruaru, ninna. Ala ni soal golgol i, laos so ra laku boniagana. Dung i manginongi ma rohana, ai nunga rugi ongkosna, hape tigatiga so ra langku. Gabe di pauba ma bangkona parsoalgolgol i, diuji ma mambuat roha ni panuhor i, jala dipasohot ma na paroaroahon boniaga ni donganna. Mulai ma laris boniagana i. Gabe didok ibana ma di rohana: tung na so siulahonon do hape marsoalsoal tarlobi iba partigatiga ninna.
Adong do sada pangurupi ni Kesar Napoleon na jolo, na marsaor si Constant. Sai diajak pardihuta ni si Constant sahali songon on: ”sekalipun saya bukan pemain biliard yang buruk, namun berhasillah usaha saya, supaya ia selalu merasa menang, sehingga iapun merasa senang”. Ala ni pambahenanna i, gabe hasian do ibana. Denggan ma parsaoranna dohot indukna i, jala pola do disurat ibana songon kenangkenangan tu Napoleon sada buku.
Patut do didok si Gautama Buddha sahali songon on :
”Kebencian tidak pernah dapat dimusnahkan dengan kebencian, melainkan dengan kasih dan sayang jugalah. Perselisihan faham tidak dapat didamaikan dengan kata berbantah, melainkan dengan siasat, kebijaksanaan keluhuran budi, kerelaan hati untuk memahami pendirian pihak lain ”.
Ai ianggo jugul do binahen alo ni jugul, tarsuman ma i songon barita ”Hambing na mardugu” di buku sijahaon ni sikola metmet na jolo. Dua hambing na masuk tu sada titi sian ganup bariba. Pajumpang di tongatonga. Di dok nasada asa mundur na sada, alai laos songon i do didok nang na sadanari. Marjogal marjugul do nasida na dua, ndang adong na ra talu, ujungna mardugu ma diatas titi i, gabe rap madabu ma tu aek na ditoru i.
Molo holan mansiboan jala marpartahanhon jugulna, sai na parmaraan do ujungna nang parsaoran pe.  Alai molo adong na patalu rohana, holong dibahen mangalusi jogal ni nasadanari, boi do menak jala hatop masiantusan,  jala saut sinangkapan ni rohana. Songon i do nang pengalaman ni Presiden Lincoln na jolo. Didok Presiden i do songon on :
” Barangsiapa ingin  mencapai keinginan hatinya, tidaklah patut melibatkan dirinya dalam pertengkaran. Lebih-lebih tidak pada tempatnya, jika akibat pertengkaran itu menodai nama baik kita, sebab kita tentu akan kehilangan kesabaran dan ketinggian pekertian. Serahkanlah soal-soal yang berat-berat kepada orang lain, jika tuan tidak berhak lagi atas dia. Berikanlah perkara yang remeh-remeh kepada orang sekalipun ia bagian tuan. Legi baik kita biarkan anjing berjalan di depan kita dari pada kita digigitnya jika seandainya kita merebut jalan. Bahkan sekalipun tuan sudah bunuh ajing itu, akan tetapi bekas gigitannya itu belumjuga akan hilang ”.
Jadi tung tapaholang madirinta, rohanta dohot pambahenanta sian na marsualsual lumobi molo gabe soal golgol. Ai ndada na pahothon parsaoran be panghorhon ni i, alai na mangaribak pardonganon nama i.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar